“Thành công từ vay mượn sẽ cảm thấy dễ chịu lúc đầu nhưng cơn say rất khủng khiếp”, đó là dòng tít xuất hiện trên tờ New Straits Times vào hôm nay (12/8). Trong bài, tác giả Ajitpal Singh đã cảnh báo về việc làn sóng nhập tịch đã lan rộng từ bóng đá sang tới các môn thể thao khác. Điều đó là thực tế đáng báo động cho thể thao Malaysia.
“Đội hình của đội tuyển Malaysia đánh bại đội tuyển Việt Nam vào tháng 6 có tới 9 cầu thủ sinh ra ở nước ngoài. Nên nhớ, vào thập niên 80, bóng đá Malaysia chỉ có đúng 1 cầu thủ nhập tịch là Razali Alias, người sinh ra ở Singapore.
Giờ đây, HLV Peter Cklamovski sở hữu dàn cầu thủ nhập tịch khiến nhiều đội bóng ở châu Á ngưỡng mộ với những cái tên như Joao Figueiredo, Rodrigo Holgado, Jon Irazabal, Facundo Garces cùng tiền vệ vào sân từ hiệp hai Imanol Machuca. Giờ đây, bóng đá Malaysia có thể tự tin ngồi chung mâm với các đội bóng mạnh ở châu Á.
Bóng rổ Malaysia cũng đi theo con đường tương tự. Liên đoàn Bóng rổ Malaysia hy vọng kịp hoàn tất thủ tục nhập tịch cho ba cầu thủ trước kỳ SEA Games vào tháng 12, đó là Tychique Bosango (gốc Congo), Joseph Obasa (Nigeria) và Aalia Carlson (Mỹ).
Kế hoạch là gì? Thu hẹp khoảng cách về thể hình và sức mạnh, giành huy chương, đồng thời giúp cầu thủ nội được cọ xát cùng những đồng đội có ưu thế vượt trội về thể chất và kỹ thuật. Trong quá khứ, Malaysia cũng từng có VĐV nhập tịch ở các môn nhảy cầu, điền kinh và bóng bàn.
Trên bình diện thế giới, đây không phải điều mới mẻ. Đội tuyển Qatar vô địch Asian Cup 2019 và 2023 nhờ dàn cầu thủ nước ngoài nhiều năm rèn luyện tại Học viện Aspire danh tiếng. Đội tuyển điền kinh Bahrain tràn ngập vận động viên (VĐV) sinh ở Đông Phi.
Bóng đá Indonesia hồi sinh nhờ các cầu thủ gốc Hà Lan, trong khi đội bóng rổ Philippines thành công nhờ lực lượng gốc Mỹ.
Bộ Thanh niên và Thể thao Malaysia, Hannah Yeoh, khẳng định không hạn chế cầu thủ nhập tịch miễn là đáp ứng quy định. Tuy nhiên, Bộ bà lo ngại thể thao Malaysia sẽ bỏ quên việc đào tạo VĐV nội khi sở hữu nhiều “ngoại binh”.
Và đây chính là rủi ro. Người ta rất dễ “nghiện” giải pháp nhanh. Khi một tiền đạo Nam Mỹ hay trung phong châu Phi lập tức giúp cải thiện kết quả, nhiều người rất khó cưỡng lại việc tiếp tục nhập khẩu cầu thủ. Khi ấy, chiếc áo của đội tuyển Malaysia không còn là phần thưởng cho những cầu thủ nhiều năm khổ luyện trong nước, mà trở thành tấm vé mở sẵn cho người ngoài.
Những vết nứt đã lộ rõ. Chúng ta dễ thấy nhất là ở bóng đá nữ. Ở vòng loại U20 nữ châu Á vừa qua, mọi thứ thật khắc nghiệt với bóng đá Malaysia. Chúng ta thua Iran 0-3, nhận thất bại 0-16 trước Nhật Bản và chỉ thắng 2-0 trước Guam. HLV Cameron Ng mô tả thất bại trước Nhật Bản một cách ngắn gọn: “trẻ con đấu với người lớn”.
Tệ hơn, đội hình của U20 nữ Malaysia còn có một vài ngôi sao thi đấu ở nước ngoài nhưng khoảng cách vẫn quá xa. Bóng đá Nhật Bản thống trị nhờ nhiều thập kỷ đầu tư từ gốc rễ, các giải đấu học đường và hệ thống huấn luyện đỉnh cao.
Bóng đá nữ Việt Nam đã góp mặt ở World Cup. Ngay cả Bangladesh cũng đã vượt Malaysia khi giành vé dự Asian Cup nữ năm tới.
Nhập tịch có thể là một chính sách thông minh. Những cầu thủ gốc như Davies và Cools mang đến cả kinh nghiệm đỉnh cao lẫn sự gắn kết văn hóa. Nhưng nhập tịch toàn diện (cấp hộ chiếu chỉ để lấp vào những vị trí mà ta không đào tạo được) nên là giải pháp tạm thời, chứ không phải kế hoạch dài hạn.
Ngoại binh có thể mang lại đà phát triển, nhưng nếu không có nền tảng từ bóng đá trẻ, đào tạo cơ sở và giải quốc nội ổn định tài chính, cú hích này sẽ nhanh chóng phai nhạt khi họ giải nghệ hoặc rời đi. Sự thật rất đơn giản, đó là “thành công đi mượn” mang lại cảm giác dễ chịu lúc này, nhưng nếu nền bóng đá nội địa vẫn trì trệ, hậu quả sẽ rất nặng nề.
Câu hỏi đặt ra là chúng ta đang tận dụng “cơ hội vàng” này để xây dựng lực lượng của mình hay chỉ đang thuê mượn các cầu thủ ngoại binh theo hợp đồng hết hạn?”.